22. 01. 2021. 00:00   >>  23:59 0

22. januar

Izbor i priprema: Č. Đurđić

Na današnji dan 1735. umro je Danilo Šćepčev Petrović, rodonačelnik dinastije Petrović-Njegoš. Preuzimajući duhovnu i svjetovnu vlast 1697. suprotstavio se Otomanskoj imperiji u borbi za nezavisnost Crne Gore, zalažući se i za njeno unutrašnje jačanje. Vodio je borbe protiv Turaka oko Spuža, Nikšića i Gacka, na Carevom Lazu, Trnjinama, Slatini i u Piperima. Održavao je prijateljske veze s Mletačkom republikom, ratovao i na njenoj strani i na strani Austrije. Za mitropolita rukopoložio ga je Arsenije III 1700. u Sečuju, dajući mu pravo jurisdikcije na teritoriji slobodne Crne Gore i onog dijela koji je bio pod turskom i mletačkom vlašću. Tokom vladavine Danila I uvedeno je guvernadurstvo – Mletačko povjereništvo u Crnoj Gori. Vladika Danilo uspostavio je i prve veze Crne Gore s Rusijom i podigao ugled crnogorske države. Poslije njega  položaj vladike postao je nasljedan u Crnoj Gori. Danilo I Petrović sahranjen je u Podmainskom manastiru kod Budve koji je pripadao cetinjskoj mitropoliji. Njegove zemne ostatke 1853. prenio je u Cetinjski manastir knjaz Danilo, a 1879. pohranjeni su u mauzolej podignut na Orlovom kršu prilikom obilježavanja 200. godišnjice dinastije Petrovića.

Ostali datumi: 1440. rođen je Ivan III Vasiljevič, veliki knez moskovski, a od 1462. i »svih Rusa«. Oslobodio je djelove zemlje od Mongola, ojačao centralnu vlast, a 1497. izdao je prvi ruski zbornik zakona »Sudbenik«. Zbog ženidbe s vizantijskom princezom Zoe smatrao se nasljednikom Istočnorimskog carstva i u njegovo vrijeme prvi put javila se ideja o misiji Ruskog carstva  kao zaštitnika pravoslavlja i Moskve kao »Trećeg Rima«.

1729 - Rođen je njemački pisac, kritičar i teoretičar umjetnosti Gothold Efraim Lesing, jedan od najznačajnijih pobornika evropskog prosvjetiteljstva. Autor je prve njemačke građanske drame »Mis Sara Sampson«, a djelom »Laokon  ili o granicama slikarstva i pjesništva« postavio je temelje modernoj estetici.

1775 - Rođen je francuski fizičar i matematičar Andre Mari Amper, osnivač elektrodinamike. Zasnovao je teoriju magnetizma u nerazdvojivoj vezi s elektricitetom i proučio uzajamno dejstvo električnih struja. Po njemu je dobila naziv jedinica za mjerenje jačine električne struje.

1788 - Rođen je engleski pisac Džordž Gordon Bajron, najistaknutiji pjesnik romantizma i jedna od najpopularnijih ličnosti svoga vremena. Književnu slavu stekao je romantičnim epom »Čajld Herold« (1812), a potom i poemom »Don Žuan«, te poetskim dramama »Manfred« i »Kain«. Bajron je umro od malarije 1824. u Grčkoj, gdje je pomagao oslobodilačku borbu protiv Turske.

1901 - Umrla je britanska kraljica Viktorija. Tokom njene dugogodišnje vladavine od 1837, koja je obilježila epohu ("viktorijansko doba"), Britanska imperija bila je na vrhuncu privredne i političke moći.

1905 - Carske trupe pucale su u Petrogradu na demonstrante, uglavnom radnike, koji su u maršu krenuli na Zimski dvorac, zahtijevajući demokratske slobode, kraj rata s Japanom i uspostavljanje ustavotvorne skupštine. U "krvavoj neđelji", kako je kasnije nazvan taj dan, ubijeno je najmanje 500, a ranjeno više hiljada ljudi.

1916 - U Podgorici je umro Petar Martinović, pedagog i pisac udžbenika s kraja 19. i početka 20. vijeka. Rođen je u Bajicama 1868. Udžbenik geometrije (za treći i četvrti razred osnovne škole) koji se pojavio 1900, Martinović je radio s učiteljem Đurom Špadijerom. Bio je to prvi udžbenik geometrije domaćih autora u Crnoj Gori. Petar Martinović je s Đurom Popovićem radio i dva priručnika za vjersku nastavu.

1980 - Sovjetski disident, fizičar Andrej Saharov, dobitnik Nobelove nagrade za mir 1975. uhapšen je, oduzete su mu počasti i protjeran je iz Moskve u Gorki.

1993 - Nakon godinu dana relativnog mira, ponovo se rasplamsao rat u Hrvatskoj kada su hrvatske snage napale krajiške Srbe u zonama pod zaštitom Ujedinjenih nacija. Predsjednik Republike Srpske Krajine Goran Hadžić proglasio je ratno stanje i zatražio pomoć SR Jugoslavije, a u Srbiji je počela prisilna mobilizacija srpskih izbjeglica iz Hrvatske. Paravojne formacije Željka Ražnatovića Arkana i kapetana Dragana iz Srbije stigle su na hrvatsko ratište.

2007 - Savjet ministara Evropske unije usvojio je dokument o Evropskom partnerstvu za Crnu Goru. Dokument je uglavnom sadržao zadatke koje je od Crne Gore zahtijevala Evropska unija u kratkoročnom (dvije godine) i srednjoročnom periodu (tri do četiri godine) da bi se približila evropskim standardima.                                           

2007 - Papa Benedikt XVI primio je prvog crnogorskog ambasadora u Vatikanu Antuna Sbutegu.

2009 - U San Francisku umro je ugledni američki diplomata Ričard  Sklar, dobitnik Ordena crnogorske velike zvijezde za značajan doprinos ekonomskim reformama u Crnoj Gori i uspostavljanju bliske saradnje Crne Gore i USAID-e.

2009 - Predsjednik SAD Barak Obama naredio je da se u roku od godinu dana zatvori zloglasni zatvor  u Gvantanamu, koji je osnovala Bušova administracija nakon 11. septembra 2001. U zatvoru u zalivu Gvantanamo na Kubi zatvorenici su godinama držani bez podizanja optužnice, a pojedini podvrgavani ispitivanjima koja su organizacije za zaštitu ljudskih prava okarakterisale kao mučenja koja su ukaljala moralni imidž Amerike. Obama je zabranio upotrebu nehumanih taktika i ispitivanja osumnjičenih za terorizam i naredio da se zatvore tajni pritvorni centri u inostranstvu. Novi američki predsjednik naredio je i totalnu reviziju američke strategije u Avganistanu, uz obećanje da će povećati broj vojnika u toj zemlji, a generalima naložio da preduzmu prve korake kako bi ispunili njegovo predizborno obećanje za povlačenje vojske iz Iraka.

2012 - U svečanoj Sali Tehničkog fakulteta u Podgorici održana je prva internet šahovska partija u  Crnoj Gori, između podgoričkog Centra za razvoj šaha »Dijagonale« i američkog šahovskog centra  iz Vašingtona. Zahvaljujući internetu, deset crnogorskih i američkih šahista istovremeno je povuklo prvi potez, dok je meč otpočela Sju Braun, ambasadorka  SAD u Crnoj Gori.

2012 - U Hrvatskoj je održan referendum na kome su građani podržali ulazak te zemlje u Evropsku uniju. Za uniju je glasalo 66,27 odsto birača, dok je 33,14 odsto bilo protiv.

 

Na današnji dan dogodilo se i sljedeće:

1840 - Prvi britanski doseljenici stigli su na Novi Zeland.

1890 - Počela je izgradnja kolskog puta Rijeka Crnojevića-Podgorica, u to vrijeme vrlo značajne saobraćajnice.

1944 - Počelo je iskrcavanje savezničkih snaga kod Ancija u Italiji u Drugom svjetskom ratu.

2007 - Potpredsjedniku DPS-a i predsjedniku bivše državne zajednice Srbija i Crna Gora Svetozaru Maroviću, uručen je u Vili »Gorica« u Podgorici Orden Petra Velikog prvog stepena s lentom, visoko odlikovanje Ruske Federacije.

2010 - Za novog patrijarha Srpske pravoslavne crkve izabran je episkop niški Irinej Gavrilović.

2011 - Vlada Srbije usvojila je Nacionalnu strategiju očuvanja i jačanja odnosa matične države i dijaspore u kojoj se kao osnovni cilj navodi očuvanje srpskog jezika i ćiriličnog pisma.

2013 - Posmrtni ostaci posljednjeg kralja Jugoslavije Petra II Karađorđevića (1923-1970) dopremljeni su avionom iz Ciriha u Beograd. Dočeku u Beogradu prisustvovali su Petrov sin, princ Aleksandar s porodicom, predstavnici Vlade i Vojske Srbije.

2013 - U Ukrajini je potvrđena smrt dvije osobe, žrtve dvomjesečnih protesta koji su prerasli u nasilje.